Eşitsizlik, en basit tanımıyla kaynak ve fırsatların eşitsiz ve/veya adaletsiz dağılımı olgusunu ifade eder. Farklı insanlar ve farklı bağlamlarda farklı anlamlara gelebildiği gibi, farklı ancak örtüşen ekonomik, sosyal ve mekansal boyutları kapsar. Eşitsizlik hakkındaki tartışmalar, eşitlik ve sosyal adaletin ahlaki etiği ile normatif “hak etme” fikri arasındaki ayrım tarafından karmaşıklaşmakta olsa da eşitsizlik konusunda artan bir farkındalık söz konusu. Bu farkındalık, eşitsizliğin çeşitli sosyoekonomik ve politik yapılarda yerleşik olduğunun giderek daha fazla farkına varılmasına yol açmıştır. (1)
Eşitsizlik ruh sağlığına ne yapar?
Araştırmalar depresyon, şizofreni, narsisizm ve psikotik semptomların daha eşitsiz toplumlarda daha yaygın öne çıktığını gösteriyor. Mani ve narsisizm gibi dışsallaştırma nitelikli bozukluklar , şişirilmiş güç algıları, baskınlık ile ilişkili iken kaygı ve depresyon, boyun eğme ve boyun eğmekten kaçınma arzusuyla ilişkilidir. (2)
Dünya Ekonomik Forumu’nun Gallup’un bir araştırmasına dayandırdığı Küresel Risk Raporu’na göre, geçtiğimiz 15 yıl içerisinde depresyon ve anksiyete bozukluğu yüzde 50 artış göstermiş. Rapor, bunun üç temel nedenini irdelenmiş: gelir eşitsizliği , şiddet eğilimi ve yalnızlık.
Maddi varlığın kişinin değerinin göstergesi olarak algılanması eğilimi ,eşitsizlik arttıkça güçlenmektedir.
Veriler daha eşitsiz toplumlarda statü kaygısının sadece yoksullar arasında değil tüm gelir dilimlerinde arttığını göstermektedir.
Sosyal değerlendirme tehdidi-başkaları tarafından yargılanma ve ilişkili kaygıyı beslenmektedir.
Hormon düzeylerinin farklı stress türlerine nasıl tepki verdiği üzerine yapılan araştırma özgüven ve statüye yönelik tehditlerin güçlü stres kaynakları olduğunu göstermiştir.
Stres hormonları sosyal değerlendirme kaygılarına önemli ölçüde yanıt verir. Bunun bir sonucu sosyal hayata katılımın daha stresli hale gelmesi ve azalan sosyal katılım.
İyi bir izlenim bırakmak yada öz değer duygusunu beslemek için daha fazla satın alma davranışını beslemekte, para eşitsizliği sürdürme ve beslemenin aracı haline gelmektedir. Eşitsiz toplumlarda insanlar daha az tasarruf etmekte, daha fazla borç almakta ve dış görünüşe ayak uydurmaya çalışmaktadır; statü kaygısı, satmaktadır.
Güven-dayanışma :
Eşitsizlik gece evinize yürürken duyduğunuz güveni etkiler mi?
‘ İnsana güvenilebilir’ konusunda hemfikir olan nüfus oranı, eşitliğin yüksek olduğu ülkelerde yüzde 60 veya 65 iken eşitsiz ülkelerde yüzde 20 ye düşmektedir. Statüye bağlı değerlendirilme kaygısı ve güvenin azalmasıyla sosyal yaşama katılımın körelmesi, gönüllülük çalışmaları düşmesi, şiddetin artması, insanların birbirlerine yardım etmeye daha az istekli hale gelmesi, ruh sağlığımız için değerli insani bağların zedelenmesi eşitsizlik temasının diğer sonuçları arasında.
Salgın etkileri:
Salgının ruh sağlığı üzerindeki etkileri herkes için aynı olmadı. Ruh sağlığı salgından özellikle etkilenenler arasında işsizler, mevcut fiziksel veya zihinsel sağlık sorunları olanlar, kadınlar, etnik azınlıklar, dijital olarak dışlanmış yaşlılar sayılabilir. Gençler, eğitim ve gelecekteki fırsatlar, iş ve işsizlik, duygusal refah, barınma, ilişkiler gibi genç neslin gelecekteki sağlık ve esenliği üzerinde etkileri olası , yaşamın birçok alanında zorluklarla karşı karşıya kaldı.
Salgının birlikte gelen zorluklar daha adil bir yaşamın doğmasına yol olabilir; hayatın her alanında güç ve sorumluluğu paylaşmak, birlikte çalışarak üretebilmek , farklılıkları sentezlemek, ruh sağlığı güçlendirme çalışmalarını desteklemek mümkün olduğunca.
Kaynaklar:
1)Sin Yee Koh, in International Encyclopedia of Human Geography (Second Edition),2020 https://www.sciencedirect.com/topics/social-sciences/inequality
2) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22506751/
Alev Topçu