Anlatı bilimi ve karşılaştırmalı mitolojide , kahramanın yolculuğu yada monomit, maceraya atılan, kesin bir krizde galip gelen ve eve değişmiş yada dönüşmüş olarak gelen bir kahramanı içeren hikayelerin ortak şablonudur. ( wikipedia )
**
Kahramanın yolculuğu, bir hikayenin ana karakterinin veya protagonistin tehlike ve keşifle dolu bir maceraya atıldığı ve nihayetinde yolculuğun başındaki kişiden farklı bir kişi olarak ortaya çıktığı bir senaryoyu kucaklar. Doğası gereği, kahramanın yolculuğu, ona maruz kalan kişinin bilincini değiştiren deneme ve sıkıntılar içerir.
Basitçe söylemek gerekirse: kahramanın yolculuğu, kim olursak olalım, nereden gelirsek gelelim yola devam eden herkes için söz konusu bir yolculuktur.
Kahraman Arketipi ve Jung Psikolojisi
1900’lerin başında, Carl Gustav Jung veya (kısaca C.G. Jung) adlı İsviçreli bir psikanalist, analitik psikoloji, Jung psikolojisi olarak bilinen bir sistem geliştirdi. Bu psikoloji dalı, insan ruhuna gömülü evrensel bir imge veya motif olan arketipler etrafında yoğun bir şekilde merkezlenmiştir.
Arketip, eylem, davranış ve karakter özelliklerini yönlendiren önceden var olan bir kalıp olarak düşünülebilir.
“Kötü çocuk” bir karakter arketipi olarak verilebilir. “Kötü çocuklar” farklı ton ve geçmişlere sahip olsa da ortak bir kalıbı izler. Aynı şey “iyi adam” için de geçerlidir.
Kahramanın yolculuğundan bahsettiğimizde, nihayetinde arketipsel bir köşe taşına dayanan, yani insan bilincinde derin kökleri olan bir yolculuktan bahsediyoruz.
“Sıfırdan kahraman’a”( zero to hero ) veya “çocuktan erkeğe” yolculuk, çok eski zamanlardan beri çeşitli farklı kültürlerde, hikaye ve filmlerde tekrarlananır.
Arketiplerin köklerinin derinlerimizde olduğunu, yanısıra insan ve erkeksi ruhun özüne dokunan evrensel nitelik gösteren bir yolculuk olduğunu söylemek mümkündür.
Joseph Campbell ve Arketipik Temeller
“ Kahramanın macerası, kendisinden bir şey alındığı veya toplumun üyelerine sunulan veya izin verilen normal deneyimde eksik bir şey olduğunu hisseden biriyle başlar. Kişi daha sonra ya kaybedileni kurtarmak ya da hayat veren bir iksir keşfetmek için sıradanın ötesinde bir dizi maceraya atılır. ” – Joseph Campbell, The Hero With a Thousand Faces
Joseph Campbell, kahramanın yolculuğunu açıklamak için arketipler kullanan ve bunun insan bilinci için neden bu kadar merkezi-öz olduğunu gösteren bir başka kültürel mihenk taşıdır.
The Hero With a Thousand Faces adlı kitabı, modern yaşamın zihinsel manzarasında gezinmek için Jung tarafından geliştirilen arketip psikolojisini bir yol haritası olarak kullanan ilk kitaplardan biri olarak geçer.
12 Aşama: Kahraman Döngüsü
Kahramanın yolculuğu, ince geçişlerle aşamalar halinde gerçekleşen döngüsel, epizodik bir dramadır.
Her biri kesin işaretlere sahip farklı adımlar taşıyan 12 aşama:
1. Sıradan Dünya – Eğer cehalet mutluluksa, kahraman onu yaşıyor demektir. Bu aşamada, kahraman önünde yatan görevlerin ve onları tamamlaması için kendisinden neyin gerekli olduğunun farkında değildir. Bu aşamada, yolculuğunda ona yardımcı olacak veya onu engelleyecek belirli karakter özellikleriyle açıkça ölümlüdür.
2. Macera Çağrısı – Gece gökyüzünde yanıp sönen bir sinyal gibi, kahraman da mecazi kılıcını ve kalkanını alıp dünyaya fırlatma zamanının geldiğini bilir. Kendisini, yaşam tarzını ya da yakınlarını-sevdiklerini tehdit eden bir meydan okumayla yüzleşmelidir.
3. Çağrıyı Reddetme – Kahraman, özgüven ve öz-değer duygusuna bir darbe ile karşılaşabilir. Daha sonra kendinden tamamen şüphe duyacaktır. Tüm bunların kötü bir rüya olmasını dileyerek, kuyruğunu bacaklarının arasına sıkıştırarak eve gidebilir.
4. Akıl Hocasıyla Buluşma – Bu noktada, kahraman rehberlik ve öğüt verebilecek biriyle karşılaşır. Bu, kendi kahraman arayışını tamamlayan geçmiş bir kahraman veya görevin sonuna yaklaşmış ve tamamlayamayan biri şeklinde gelebilir. Bu akıl hocalığı, kendisiyle ilgili şüphelerini giderecek ve ona devam etmesi için ikinci rüzgarı verecektir.
5. Eşiği Aşmak – Pek çok kahraman için bu, gerçek başlangıcın noktasıdır. Genellikle geri dönüşü olmayan bir nokta olarak, kahramanın görevini tamamlama isteklilik ve bağlılığını sembolize edebilir.
6. Test, Müttefikler, Düşmanlar – Hikayenin ilginç kısmı budur. Bu noktada kahraman müttefikleri ve düşmanlarıyla geçmişten gelen gölgeler gibi soyutluklar veya yolculuktaki başka bir arkadaş gibi somutluklar şeklinde karşılaşır. Bu testlerin ve figürlerin her biri, kahramanı kendi yöntemleriyle zorlayacak, şekillendirecek ve karakterini daha da tanımlayacaktır.
7. En İçeri Mağaraya Yaklaşmak– “Basmaktan korktuğunuz mağaranın içinde, aradığın hazine yatıyor”. Burası, kahramanın, bilinmeyene güven duyarak sıçrayacağı ve kendini test edeceği yerdir.
8. Zorluk – Bu, kahramanın var olmaya devam ettiği bir dünyanın var olması için yüzleşmesi ve yenilmesi gereken tehlikeli bir sınavdır. Bu nokta, kahramanın galip gelmesi için çok fazla çaba gerektirebilir, her şeyini kaybetmek gibi…
9. Kılıcı Ele Geçirmek ( Seizing the Sword )- Kahraman, şimdi zorluğu yendiği için bir ödülle ödüllendirilir. Büyük güç, gizli bilgi, kendisiyle veya başkalarıyla uzlaşma gibi ödüller…
10. Geriye Dönüş ( Te Road Back )- Bu, yolculuğun başlangıcına bir çağrıdır ve önceki dünyasına dönmek için son bir desteğe ihtiyacı olacaktır. Bu noktada, kişisel bir hedef veya daha yüksek bir çağrı arasında seçim yapması gerekebilir.
11. Diriliş (Resurrection ) Bu, kahramanın son karşılaşmasını yaşayacağı bir doruk noktasıdır – ölümün kendisi. Savaş aynı zamanda sıradan dünyaya dönüşüyle ilgili geniş kapsamlı bir sonucu temsil ediyor. Bu noktada galip çıkacak ya da tam anlamıyla ölecektir; bu aşama her halükarda bir dönüşümdür.
12. İksir ile Dönüş ( Return with the elixir ) – Bu noktada, kahraman sıradan dünyasına, değişmiş bir kişi olarak evine döner. O eskisi gibi değil ve bundan sonraki hayatı asla eskisi gibi olmayacak. Genellikle, kendisi ve etrafındaki dünya hakkında büyük ölçüde kendini kabullenme ve öz farkındalık kazanmıştır.
Eril Psikoloji ve Kahraman Arketipi
Derinlerde her insan hayatında etkili bir güç olmak ister. Tutkulu ilişkiler, macera dolu bir hayat ve bolca erkeksi enerjiye sahip olmak.
Kahramanın yolculuğu, çocuk’tan ‘erkek adam’ lığa geçişte bir yere sahip de.
Geçmişte, erkekliğe adım atan çocuklar için, genellikle kahramanın yolculuğunu takip eden geçiş törenleri vardı. Bugün, geçiş törenlerinin eskisi kadar-gibi olduğunu söylemek zor. Pek çok modern insan bu yolculuktan vazgeçmeyi ve diğer insanların hayatlarını yaşamasını izlemeyi kabul ediyor (hatta istekli). Modern toplumun rahatlık yanılsamasının etkisiyle, bazı erkeklerin yaşlarının yarısı kadar bir erkek çocuğun zihinsel ve ruhsal etkinliğine sahip olduklarını gözlemlemek mümkün; bir tür “durgun-takılmış” ergenlik döneminde sıkışmışlık.
Arketipler ve Gölge:
“Maalesef, hiç şüphe yok ki, bütüne bakıldığında, insan kendisini hayal ettiğinden ya da olmak istediğinden daha az iyidir. Herkes bir gölge taşır, ve kişinin bilinçli yaşamında somutlaşandan daha karanlık ve yoğundur. Bir aşağılık, düşüklük, bilinçli ise, kişi onu her zaman düzeltme şansına sahiptir. Dahası bu diğer ilgilerle sürekli temas halindedir, ki değişik görünümlere girer. Ancak eğer bastırılır ve bilinçten izole edilirse, asla düzeltilemez.”Jung “Psychology and Religion” (1938). In CW 11: Psychology and Religion: West and East. P.131
Arketiplerin gölge tarafları neye benzer ? Savaşçı’nın gölgesi, becerilerini güç ve egosu için kullanan despot, Arayan (seeker) arketipi, hakikat ve saflık arayışında iken, gölge tarafında ,gurur, kibir, hırs ve bağımlılıklar tarafından kontrol edilir. Aşık ( Lover) , bağlanır ve adanırken, gölge tarafında ,baştan çıkarıcı bir bağımlı veya ilginç şekilde tutucu görünebilir.
Kahramanın Yolculuğunun Tehlikeleri
Yolculuğa başlamayı bile tehdit eden bazı benzersiz modern tehlikeler var. Bunlardan birkaçı:
-Macera Çağrısının Önemini Küçümseme
Haber bültenlerinin söylediklerine rağmen, geçmişe nazaran belli güvenlik standartlarını sunan bir toplumda yaşıyor, geçmişten gelen bir emeğin birikimin üzerinde oturuyoruz. Bu nedenle, belki de, hayatımızın kolay olması gerektiğini hissediyoruz. Gerçekten zor şeyler yapmamıza gerek yok. Kahramanın yolculuğuna çıkmamıza gerek yok- gibi geliyor olabilir.
Bu tuzak, doğuştan gelen-ama- kullanılmayan potansiyelin hayal kırıklığını ve durgun bir hayatı yaşama ihtimalini taşıyor.
-Seyircilik
Göze çarpmaktansa uyum sağlamak daha iyidir(?) Bir seyirci olarak, diğer insanların düşüşünü ve suçu üstlenmelerini izleyebiliriz. Modern toplumun sağladığı kolaylıklar sayesinde komfor alanında kalmayı seçmek eskisinden daha kolay gibi görünüyor, bir önceki maddede geçen sonuçları getirme olasılığı yüksek olan.
-Kriz Eksikliği
“Rahatsızlıktan kurtulma dürtüsü, tüm davranışlarımızın temel nedenidir, diğer her şey ise, yakın-aşağı yukarı bir nedendir.” – Nir Eyal, Indistractible
“The drive to relieve disomfort is the root cause of all our behaviour, while everything else is a proximate cause”
Hayatta her şey zaten sağlanmış gibi geliyor olabilir. Uyuyan kapasiteleri uyandıracak hiçbir dram, doruk noktası, yaklaşan yıkım duygusunun yokluğunu düşünelim.
Süper varlıklı bir durumda olmasak bile, kıtlık ve sefil bir hayatta kalma ihtimali düşük. Para biraz sıkışık olsa bile, günlük ihtiyaçları karşılayabiliyor yada sıkışıklıkla bir dereceye kadar, kendisiyle yaşanabilecek, tolere edilebilecek bir şey.
Peki acının gerginliğin olmadığı yerde, kahraman yolculuğa neden çıksın ?
Kahraman’ın Dedikleri:
Hayatta proaktif ve pragmatik olmaya istekli olmak,
Kendimizi devasa bir neden ve sonuç zincirinin merkezinde görmek ( gerektiğinde)
Eylemlerimizin diğer insanlar ve yaşamın bütünü üzerindeki etkisi düşünüldüğünde daha az dürtüsel ve daha bilinçli olmak
Görünüşte küçük ve zararsız eylemlerin hayatın bütünündeki yeri ve değeri gereği, sorumluluk bilinci doğrultusunda davranmaya yönelmek; gönüllülük, iyiyi çoğaltmak, yaşamı beslemenin yollarını aramak, insanlarla verimli iletişimlere yönelmek vb.
Kahramanın yolculuğu, gerileme yerine ilerleme, sorunlara takılma yerine çözümler –açılımlar peşine düşme açısından bakıldığında, yalnız dünyayı değil, kendinizi de kurtarma arzusunun devreye girdiği bir macera da…
İyi seyirler , okuyana yazana…
Kaynaklar: https://www.unstoppablerise.com/the-heros-journey/
Jung “Psychology and Religion” (1938). In CW 11: Psychology and Religion: West and East. P.131
hero’s song
Song for Heroes :